Abstract
Tr en Bu makalede Ebü’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî ez-Zemahşerî (ö. 538/1144) ‎ 'nin birçok çalışmaya konu olmuş el-Kelimü’n-nevâbiġ ‎‎adlı eseri, eser üzerine yapılan çalışmalar ve özellikle son dönem Osmanlı müelliflerinden Damadzâde ‎ Ebu Bekir b. Ömer b. Ahmed (ö. 1203/1789)'in eserle ilgili çalışması el-Hikemu'r-ravâbiġ fî şerhi'l-Kelimi'n-nevâbiġ‎‎‎ ‎ adlı şerhi incelenmiştir. Arap dilinin üstadı ve asrının imamı kabul edilen Zemahşerî, Arap kabileleriyle ilgilenmiş; Arapçanın incelikleri ve farklı lehçeleri hakkında geniş bilgi edinmiş ve sayısız çalışmalara kaynak teşkil eden eserler telif etmiştir. Müellifin, Nevâbiġu'l-kelim ya da el-Kelimü’n-nevâbiġ adlı, tespit edilebilen on dört şerhi bulunan risale boyutundaki eseri de bunlardandır. Amasya'da öğrenim görmüş, aslen Çorumlu olan Damadzâde ‎ Ebu Bekir b. Ömer b. Ahmed de bu kitapçığın şarihlerindendir. Damadzâde'nin çalışması, sadece şerh ve haşiye kabilinden bir çalışma olmayıp yepyeni bir eser olma hüviyetini haizdir. Üç-beş varaktan ibaret olan metin Damadzâde'nin elinde seksen varağa ulaşmıştır. Her bir hikmetli söz ya da vecize müellif tarafından lügat, belâgat cihetiyle incelenmiş, ilmî veçhesi izah edilmiş, ayet-i kerimeler, hadis-i şerifler, meseller ve tarihi olaylarla desteklenmiştir. Şârih kendi yorumları ve şiirleriyle konuyu detaylandırmış, okuyucuya çok yönlü bir metin sunmuştur . Damadzâde'nin hayatı hakkında detaylı bir malumat yoktur. Kaynaklarda adı geçen eserlerinin bazıları mecmualar içinde olup iki yazma nüsha olarak tespit edilen eseri el-Hikemu'r-ravâbiġ fî şerhi'l-Kelimi'n-nevâbiġ'dir. This article is an examination and critical edition (master's thesis) of el-Hikemu'r-ravâbiġ fî şerhi'l-kelimi'n- nevâbiġ, a commentary of a XVIII. century Ottoman scholar ‎ Damadzâde ‎ Ebu Bekir b. Ömer b. Ahmed (d. 1203/1789) on Nawabigh el-kelim (al-Kalim al-Nawâbigh) "the gushing ‎ thoughts", Arabian wisdom which was written by Abu al-Qasim Mahmud ibn Umar ‎ called al-Zamakhshari (d. 538/1144) also known he was a strong supporter of the Arabic language. The book is idetified as two variants which is belong to the author who is originally from Çorum and studied in Amasya, examined and the handwriting versions of book found in libraries and converted to easily understandable version then submitted to science environment . The critical edition which had been conducted between 2013-2016 will be a response to the criticisim which considers the relation with Arabic Literature in Ottoman Empire Lands is made of annotation and gloss . The reason behind this, the study can be considered as a new book instead of calling it annotation . The text which was about 5 papers, expanded to 80 papers by Damadzâde. The commentator put up a text with various aspects to the reader by adding his own ideas, comments, opinions and poems. ‎