Türkiye Türkçesindeki Bağlayıcı Yarı Ünlünün Art Zamanlı Gelişimi
- 19 May 2021
- journal article
- Published by Hacettepe University in Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD)
- No. 34,p. 35-60
- https://doi.org/10.20427/turkiyat.735154
Abstract
Çatışan fonem birliklerini onarmak amacıyla kullanılan uyum sesleri, dillerin yapısına göre farklı işlevleriyle ön plana çıkmaktadır. Nitekim sondan eklemeli bir dil olan Türkçede, yerlileştirme amacıyla kullanılan uyum seslerinden ziyade bağlayıcı seslerin hususiyetlerine yoğunlaşılmıştır. Yarı ünlü olması ve düzenli bir formant yapısına sahip olması nedeniyle /-y-/, Batı Oğuz lehçelerinde ünlüler arasındaki sesletim zorluğunun giderilmesinde kullanılan en yaygın fonemdir. Eski Türkçede az sayıda örnekte de olsa ünlü çatışmasını önlemek için kullanılan bu ses, özellikle ünlü çatışmasından ve uzun ünlülerden kaçınma eğilimindeki bu lehçelerde ek girişlerindeki /ḳ, k/ > /ġ, g/ > [ɣ (>ɰ) ~ ɰ̟] > [-Ø-] ~ /y/ gelişimiyle hızlı bir şekilde kullanım alanını genişletmiştir. Ayrıca Batı Oğuz lehçelerinde ek girişlerindeki /ḳ, k, ġ, g/ sesleri ünsüzle biten kelimelerle bağlandığında erimiştir. Ancak bu sesler ünlü çatışması olan yerlerde ise /-y-/ koruyucusuyla ortaya çıkmıştır. Bu durum /-y-/’nin eke ait bir ses olarak değil bir bağlayıcı ünsüz olarak algılanmasına sebep olmuştur. Böylelikle /-y-/ dildeki ünlü çatışması yaşanan diğer yapılara da bulaşmıştır. İşte bu makalede Türkiye Türkçesindeki bağlayıcı /-y-/ sesinin gelişimi diğer lehçelerdeki örneklerin de yardımıyla fonotaktik yöntemle incelenmiştir. Böylelikle bağlayıcı yarı ünlünün art zamanlı gelişimi, analojik geçmişi ve umumileşme süreci hakkında yeni önerilerin getirilmesi amaçlanmıştır.Keywords
This publication has 14 references indexed in Scilit:
- TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE -XP ZARF-FİİL EKİNİN KULLANIM ÖZELLİKLERİ VE İŞLEVLERİKesit Akademi, 2017
- A Contrastive Analysis of English and Turkish Plural MarkersInternational Journal of English Linguistics, 2016
- Kazak ve Kırgız Türkçelerinde İstek Kipleri, İşlevleri ve İstek İşlevli Diğer KiplerJournal of Turkish Research Institute, 2014
- Konuşma Dili Açısından Arapça ve Farsça Alıntı Kelimelerin Bugünkü DurumuAna Dili Eğitimi Dergisi, 2013
- Argument Structure and Grammatical RelationsPublished by John Benjamins Publishing Company ,2012
- The Relation With Case Affixes of {-Mak} and {-Ma} AffixesJournal of Turkish Studies, 2012
- Phonology and phonetics of epenthetic vowels in loanwords: Experimental evidence from KoreanLingua, 2011
- Türkiye Türkçesinde Konuşma Dili İle Yazı Dili Arasındaki İlişkiJournal of Turkish Research Institute, 2006
- A Phoenician-Punic GrammarPublished by Brill ,2000
- Türkçede Bağlayıcı (Yardımcı) Ses Konusu ÜzerineJournal of Turkish Research Institute, 1997