Dönem dizilerinde karakter betimlemeleri: Payitaht Abdülhamid

Abstract

Dizi izleyicileri arasında görme engelli bireyler de olduğu için onların dizileri takip edebilmelerini sağlayan, diyaloglar arasındaki boşluk sürelerine sığacak şekilde ek bir anlatının üretilip seslendirilmesi yani dizilerin sesli betimlenmesi medya erişilebilirliği alanında yapılan önemli çeviri uygulamalarından biridir. Dizi betimlemelerinde sinema filmlerinde olduğu gibi konu edilen öykünün temel unsurlarından biri olan çeşitli karakterlerin ayırt edici yönlerinin hangi koşullarda, nasıl, ne ölçüde ve ne zaman betimlenebileceği metin yazarlığı görevini yapan çevirmenlerin irdelediği sorunlar arasında yer alır. Gert Vercauteren (2014) bu sorunlara anlatıbilimden yararlanarak sistematik nitelikte bir model sunmak suretiyle çözüm getirmeyi hedeflemiştir. Özünde işlevselliğe dayanan söz konusu modele göre görme engelli seyirci sahnede film karakteriyle ilk kez karşılaşıyorsa onu tanımasına yardımcı olabilecek fiziksel, davranışsal/iletişimsel veya zihinsel özellikler betimlenir. Öte yandan karakter önceki sahnelerden biliniyorsa onun sahnedeki durumuna göre yani yeni bir özelliğinin ortaya çıkması veya değişmesi, zaman, mekân veya gerçekleşen eylemlerle ilişkilerinin farklı bir boyut kazanmasına bağlı olarak betimleme içeriğinin düzenlenmesi önerilmektedir (Vercauteren, 2016: 12-13). Bu çalışmada Osmanlı padişahı Sultan II. Abdülhamid’in tahtta kaldığı son on üç yılında verdiği mücadeleyi anlatan Payitaht Abdülhamid adlı diziden seçilen bölümlerdeki sahnelerden verilen örneklerle karakterlerin betimlenme süreci Vercauteren’in modelini esas alarak incelenmiştir. Sonuç olarak, işlenen model tür ayırt etmeksizin genel olarak betimlenecek farklı türde filmler için tasarlanmış olsa da, betimleme metninin belli bir tarihsel döneme özgü dizi karakterlerini anlatan kısmının seyirci gereksinimlerine uygun üretilmesinde çevirmene değineceği görsel unsurları belirlemeye yönelik dizi metnini çözümleme aşamasında pratiklik sağladığı ve zaman kazandırdığı saptanmıştır.