The article is an introduction to the Polish translation of Vladimir Solovjev’s essay entitled The Concept of God. The Defense of Spinoza’s Philosophy. The debate between V. Solovjev and Russian Neo-Kantians A. Vvedensky (1897) is presented in the philosophico-historical context.

The Polish translation from Russian of V. Solovjev’s article (1897). Solovyov justifies Spinoza before prof. A. Vvedensky who accused the author of Ethics of atheism. According to Vvedensky God as an infinite substance in Spinoza’s system has not a necessary attributes of God: the teleological activity and free will. As a consequence, that concept does not describe true God and it would be treated as atheism. Solovjev responds that the imperfect concept of God does not allow to perceived Spinoza’s philosophy as atheism.

Zestawienie filozoficznego ratio z chrześcijańskim fides należy do kluczowych tematów doktryny Augustyna. Myśliciel ten zwraca szczególną uwagę na to, że człowiek właśnie po to został obdarzony zdolnością myślenia i pojmowania, ażeby zgłębiać tajemnicę chrześcijańskiego Objawienia. W refleksji chodzi mu nie tyle o wprowadzanie elementów zawierzenia w luki poznania dyskursywnego i odwrotnie, ile o uzasadnienie potrzeby rozumności w obrębie wiary. Ojciec Kościoła rozpatruje ową trudność wszechstronnie, w swoich przemyśleniach kieruje się maksymą Crede, ut intelligas, według której analizowana relacja staje się bardziej integralna. Wiara w autorytet Boski nie jest dla niego po prostu subiektywnym mniemaniem, zastępującym wiedzę pewną. Hippończyk, porządkując problem wiedzy, ukazuje wieloaspektowe ujęcie z możliwością wzajemnej korelacji fides i ratio. Pomimo że Augustyn jako teolog opiera swą filozofię przede wszystkim na autorytecie i depozycie Objawionej wiary, to jednak nie unika w swoich rozważaniach pytań o prawdziwość ludzkiego poznania. Problematyka tego zagadnienia dotyczy stosunku autora do systemów podważających tę możliwość, a więc sceptycyzmu średniej akademii. Dodatkowo temat ten jest o tyle istotny i warty uwagi, że rozważania autora zdają się sięgać daleko poza jego epokę – Augustyn na swój sposób antycypuje nowożytną problematykę duszy, skądinąd zapoczątkowaną przez Kartezjusza. Bez wątpienia u obu autorów występuje widoczne powiązanie duchowości człowieka z Bogiem. W ocenie filozofa dusza poznaje siebie właśnie poprzez introspekcyjne zwrócenie się ku sobie, dokładniejsza analiza jej działania ukazuje współsubstancjalność trzech władz: pamięci, intelektu oraz woli. To właśnie dzięki tej wewnętrznej triadzie mamy możliwość identyfikacji, w której odkrywamy wartość wypływającą z daru, jakim jest miłowanie. Zgodnie z myślą Augustyna trzeba w pewnym sensie coś wiedzieć, aby być zdolnym do kochania i nie można miłować tego, czego się w ogóle nie zna. Biblijny wątek agape posłuży Augustynowi do przedstawienia dwóch ważnych kwestii. Pierwszą z nich jest teologiczna refleksja nad tajemnicą Trójcy Świętej, natomiast ta druga – w kontekście jego antropologii – opisuje perspektywę komunii z samym Absolutem. Istota ludzka ma więc niejako udział w samym Bogu, autor wyraża tę prawdę słowami: „Et qui nisi Deo plenus est, qui plenus est dilectione? (…) Immo vero vides Trinitatem, si caritatem vides” (S. Aureli Augustini, De Trinitate, VIII, 8,12).

O potrzebie głębszego wymiaru polityki. Recenzja książki Jerzego W. Gałkowskiego, Dobro wspólne a polityka, Wydawnictwo KUL 2020

W niniejszym artykule zaprezentowane zostały dwa modele historiozoficzne, obecne w filozofii dziejów XX wieku. Pierwszy, zakładający cykliczność dziejów, ukazany został na podstawie dzieła Oswalda Spenglera Zmierz Zachodu. Drugi z kolei, linearny, stanowił założenie filozofii dziejów zawartej w Końcu historii i Ostatnim człowieku Francisa Fukuyamy. W tym kontekście poruszone zostały kwestie postępu i regresu, nieodwracalności procesu historycznego oraz determinizmu dziejowego. W podsumowaniu autor zwraca uwagę na to, w jaki sposób wybór określonej koncepcji dziejów: linearnej lub cyklicznej, koresponduje z krytyką bądź afirmacją zastanego porządku społeczno-politycznego. Jednocześnie zostaje postawione pytanie o znaczenie pojęcia „kultury”, jako charakterystycznego dla historiozofii XX wieku podmiotu dziejów.

The Gothic cathedral is above all a great theological project in which both architecture, engineering and aesthetics are subordinated to one thought: to show the mysteries of faith, its depth and metaphysical beauty through material features. Moreover, the art of Gothic cathedrals had other functions and purposes than contemporary sacred art. It was not designed as an artificial, illusory world, it was not a form of escape from the ordinary. For a man of the Middle Ages, the cathedral was real in that it defined the most important things. It was not contractual, but stemmed from timeless premises; it was not an illusion aimed at escaping the truth, but defined is very core.

Celem artykułu jest omówienie problematyki związanej z filozofią francuskiego neotomisty Jacques’a Maritaina. Szczególny akcent położony jest na stanowiska krytyczne wobec rozwiązań proponowanych przez Maritaina, ponieważ ten aspekt jest mało rozpowszechniony w polskiej refleksji personalistycznej. Podstawowe pytanie, jakie przyświeca podjętym tu rozważaniom, odnosi się do jakości i zasadności takich Maritainowskich teorii, jak nowa cywilizacja chrześcijańska oraz rozróżnienie na osobę i jednostkę. Całość rozważań osadzona jest na gruncie filozofii klasycznej, ponieważ Maritain starał się być kontynuatorem tej myśli.

Placing the concept of human dignity in the preamble to the Constitution of the Republic of Poland reaffirms it as the foundation of the entire legal system in the state, where it has the status of a value determining application of all norms. Defining sense of human dignity and uncovering its sources is the goal not of the legal doctrine, however, but of philosophy. This paper is an attempt at answering the question, what reality is the person’s dignity from the viewpoint of personalism and what constitutes it. Answering this question is crucial to the process of law institution and application.

W artykule została przedstawiona propozycja uzupełnienia filozofii literatury Romana Ingardena. Fenomenolog ten zakładał, że między miejscem rozgrywania się akcji w dziele literackim a faktycznym miejscem – jeśli na takie miejsce wskazywałoby dzieło literackie (np. ul. Grodzka w Krakowie) – zachodzi pewna tożsamość lub pewna łączność. W oparciu o poszerzoną na potrzeby tematu argumentację Hilarego Putnama i metafizyczne aspekty recentywizmu Józefa Bańki przedstawiono argumenty wskazujące, że nie jest możliwe utrzymanie twierdzenia o łączności między miejscami intencjonalnymi w dziele literackim a miejscami rzeczywistymi. Przedstawiono również konsekwencje takiego uzupełnienia wskazanego punktu filozofii literatury Ingardena.