Geleneğin İcadı: Divançe ve Divan

Abstract

Klasik Osmanlı şiiri konusundaki tartışmalar Türkiye’de modernleşme sürecinin en kritik konularından birini oluşturur. Bu tartışmalar özellikle Tanzimat döneminden başlayarak her dönemde çeşitli endişeleri kristalize eder. Osmanlı şiirine yönelik bütün yaklaşımlar açıkça ideolojiktir. Pek çok yazar dönemsel niyetleri göz önünde bulundurarak edebî kanonun teşkili için bu ideolojilerden yararlanır. Türk edebiyatında kökenleri Tanzimat’a kadar giden kutuplaştırıcı antagonist söylem gelenekle ilgili polemiklerde de belirleyici çizgi halini almıştır. Hem seküler hem de muhafazakar kesimin analizlerinde Osmanlı şiiri önemli bir semptoma dönüşür. Bu çalışma Osmanlı şiirinin alımlanmasının hikâyesinden yola çıkarak Cumhuriyet döneminde yazılan iki kitabı incelemeyi amaçlamaktadır. Behçet Necatigil’in Divançe (1964) ve Turgut Uyar’ın Divan (1970) isimli şiir kitapları Osmanlı şiiri tartışmalarında önemli bir ağırlığa sahiptir. Eleştirmenler her iki kitabı yapısal özellikleri nedeniyle Asya Tipi Üretim Tarzı aracılığıyla ele alır. Asya Tipi Üretim Tarzı’na ilişkin analizler kültürel alanda Osmanlı tarihi ve edebiyatının okunmasında önemli bir değişim yaratır. Bu makale Osmanlı şiiri tartışmalarını merkeze alarak ideolojik angajmanların rolünü Divançe ve Divan üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır.