Historiography of Turkish Education in the Grasp of Methodology, Concept and Subject

Abstract

Türk eğitim tarihçiliği II. Meşrutiyet sonlarında ilk ürünlerini vermiş bir disiplindir. Satı Bey, Mahmud Cevat ve Muallim Cevdet ile başlayan süreç Osman Ergin, Aziz Berker, Hasan Ali Koçer ile devam etmiş Yahya Akyüz, Mustafa Ergün, Akşin Somel gibi yeni eğitim tarihçileri ile devam etmektedir. Bugün Türk eğitim tarihçiliği eğitimci kişi, şehir, öğretim yöntemi ve eserler üzerine yoğunlaşmaktadır. Bunların başında, araştırmacı yetişme süreci ve bürokrasisi gelir. Lisansüstü eğitim programların yapısı, disiplinlerarası etkileşim ve performans eksiklikleri önceliklidir. İkinci mesele, eğitim tarihi araştırmalarında kullanılan metot ve kaynaklardır. Arşiv materyalleri merkezli yürüyen çalışmalar eğitim ve diğer bilimlerle sağlıklı irtibat kuramamaktadır. Kaynaklar büyük oranda merkeze (İstanbul ve Ankara) odaklanmakta ve resmî tarih ideolojisi ekseninde yazılmış birçok temel/kült eser çoğu kere sorgulanmadan kullanılmaktadır. Üçüncü mesele, arşiv kaynakları ve basılı kitap dışındaki materyallerin az kullanılmasıdır. Gazete, dergi, poster, antika, arkeolojik buluntu, mektup, anı, ödül-ceza belgeleri, müze ve ders araç-gereçleri gibi kaynakların kullanımı yaygın değildir. Röportaj, nitel araştırma, sözlü tarih gibi yöntemler de az tercih edilmektedir.Eğitim tarihçiliğinin mevcut konular üzerinde birçok risk ve fırsatından bahsedilebilir. Birçok konu üzerinde henüz ciddi çalışmalar yoktur: Medrese eğitimi, icazet, ders programları, ulemanın yayınları, haşiye, şerhler ve medresenin modernleşme karşısındaki evrimi henüz bilinmemektedir. Tekke, zaviye ve sıbyan mektepleri üzerine araştırmalar çok azdır, Enderun halâ bir efsane durumundadır. Osmanlı’da gayrimüslim eğitimi tam anlamıyla bilinmemektedir, misyonerlik araştırmaları tek yönlü olarak sürmektedir ve Batılı kaynaklar neredeyse hiç kullanılmamaktadır. II. Abdülhamid, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet döneminin pek çok eğitim meselesi henüz eğitim tarihçileri tarafından açık olarak araştırılmış değildir. Bu makalede Türk eğitim tarihinin, metodoloji, kaynak ve konu bakımından sınırlılıkları ve fırsatları örnekler eşliğinde gösterilecektir.