Kavunda (Cucumis melo L.) Üstün Nitelikli Bitki ve Meyve Özelliklerine Yönelik Gen Havuzu Oluşturulması

Abstract

Kavun tüm Dünyada ve Türkiye’de de yetiştiriciliği yapılan en önemli sebze türlerinden biridir. Türkiye’de yetiştirilen en önemli 2 kavun tipi Galia ve Kırkağaç’tır. Bu çalışmanın amacı, her iki tip için ıslah amaçlı gen havuzu (popülasyon) oluşturma ve bu oluşturulan popülasyonlardan kendileme ve seleksiyon metodları ile kaliteli yarıyol ıslah materyali (F3 ve F4 hatları) seçimi ve karekterizasyonunun yapılmasıdır. Bu çalışma piyasada yetiştirilen/popüler 5 adet Galia F1 ve 8 adet Kırkağaç F1 çeşiti ile yürütülmüştür. Ayrıca bu hibritler arasında yeni melezler yapılmıştır. Popülasyonlardan seçilmiş F3 ve F4 hatların bitki ve meyve gözlemleri yapılmış ve sera koşullarında doğal inokülasyonla külleme dayanımları kontrol edilmiştir. Yapılan ölçüm ve gözlemler UPOV Kavun Tanımlama Listesi kriterlerinin modifiye edilmesiyle yapılmıştır.Daha sonra seçilmiş yarıyol ıslah materyallerinin en önemli özellikleri TBA ve Kümeleme analizleri ile istatistiki olarak test edilmiştir. Yapılan istatistiki analize göre, hatlara yapılan gözlemler arasındaki korelasyonlar belirlenmiş, ayrıca analiz edilen hatlar için dendogram oluşturulmuş ve bununla hatlar arası akrabalık dereceleri gözlenmiştir. Istatistiki analizi yapılan seçilmiş kaliteli 55 Galia F3 ve 46 Galia F4 hatları arasında oldukça yüksek genetik çeşitlilik bulunduğu görülmüştür. Erkencilik genetik çeşitliliğe etkisi en etkin olan özellik olarak bulunmuştur. 128 adet Kırkağaç F3 ve 122 adet Kırkağaç F4 hatların istatistik analizi sonucunda yine genetik çeşitliliğin oldukça yüksek olduğu görülmüştür. F3 hatlarda meyvede pütürlülük, F4 hatlarda ise TSS özelliğinin genetik çeşitliliğe etkisi en yüksek bulunmuştur. Oluşturulan dendogramlarda Galia F3 hatlarının 2 ana ve 6 alt küme oluşturduğu, Galia F4, Kırkağaç F3 ve Kırkağaç F4 hatları için 2 ana ve 7 alt küme oluştuğu görülmektedir. Ayrıca hatların şema üzerindeki dağılımına göre F1 ıslahında kullanılmak üzere birbirinden uzak olan hatlar belirlenmiştir. Sonuç olarak F1 ıslahında kullanılmak üzere bitki ve meyve özellikleri tanımlanmış ve yerel PM ırkı için dayanıklılığı belirlenmiş kaliteli 101 adet Galia ve 250 adet Kırkağaç yarıyol ıslah materyalleri elde edilmiştir.