18. Yüzyılın İlk Çeyreğine Ait Mülâzemet Rûznâmçe Kayıtlarına Göre Osmanlı İlmiye Mesleğine Dâhil Olan Mülâzımların Sosyal Tabanı

Abstract

Mülâzemet sistemi, Osmanlı ilmiye teşkilatı bünyesinde ve mesleğe girişte önemli bir rol üstlenmektedir. Sistem hakkında bugüne değin birçok çalışma yapılmış olmakla birlikte hala yeterli seviyeye erişilememiştir. Bunun haricinde yapılan çalışmaların çok azında mülâzımların sosyal tabanı üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı toplum yapısı içerisinde 18. yüzyıl başlarında ilmiyeye giren mülâzımların daha çok hangi aile kökenlerine mensup olduğu, hangi şehir ve coğrafi bölgelerden mesleğe dâhil oldukları tespit edilmeye çalışılmıştır. Özellikle, sistemin 16. ve 17. yüzyıldaki durumundan hareketle 18. yüzyıl içerisinde var olduğu düşünülen ilmiye teşkilatının içe kapalı ırsi yapısının ne aşamada olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Bunun için 18. yüzyılın ilk çeyreğinde Rumeli kazaskerleri tarafından tutulan mülâzemet ruznâmçeleri ana kaynak olarak kullanılmıştır.