Ermenekli Süleyman Sırrı Efendi’de İnsan Fiilleri

Abstract

Osmanlı’nın son dönem âlimlerinden Ermenekli Süleyman Sırrı Efendi, diğer temel İslam ilimleri yanında kelâm sahasında da eserler telif etmiştir. Çeşitli itikadi konular hakkında görüş beyan eden müellif, insan fiilleri ile alakalı meselelere dair de açıklamalar getirmiştir. İnsan fiillerinin Allah tarafından yaratıldığını savunmuş, bu anlayışı muhtelif akli ve nakli deliller ile teyit etmeye çalışmıştır. Bu konuda aksi düşünceyi savunan Mu‛tezile mezhebine yönelik getirdiği eleştirilerle de kendi yaklaşımını kuvvetlendirmek istemiştir. Beşeri fiillerin oluşumunda önemli fonksiyonları bulunan irade ve kudret meselesine de eğilmiş, onları mensubu bulunduğu Mâtürîdî anlayış doğrultusunda izah etmiştir. Bununla birlikte kimi zaman onlardan farklı bir dil de geliştirmiştir. Kelâmda kudretin bir alt konusu olarak ele alınan teklîf-i mâ lâ yutâk meselesine de temas etmiş, onu genel anlamda kulu cebir altına sokmayacak bir tarzda açıklamaya çaba göstermiştir. Son olarak bir yönüyle kelâm alanını da ilgilendiren kulların cennete gitmesinde amellerinin rolüne de değinmiş, bu konuda dengeli bir yol izlemiştir.