Fıkıhta Kritik Analitik Yöntem

Abstract

İslami ilimler, vahiyle başlayan epistemolojik düzlemin ontolojiyle irtibatının neticesi teşekkül etmiştir. Bu ilimlerin metodoloji içerenleri fıkıh, kelam ve tasavvuf ilimleridir. Örneğin fıkıh ilmi Kur’an ve sünnette yer alan bilgileri belirli kriterlerle ve metodolojik formatta bilimsel bir branşa dönüştürmüştür. Bu esnada rivayet, meratib, tevil vb. yöntemlerle birlikte kritik analitik yöntemi de kullanmıştır. Bu bildiride fıkıh ilminin hem füru, hem de usul olarak gelişimine dikkate aldığı kritik-analitik yöntemlere işaret edilecektir. Özellikle haber-i vahidin kabulü, umum-ı belvada varit olan haberlerin durumu, rivayetler arası çelişkilerin giderilmesi, kıyas esnasında illetin tespit yöntemleri, lafızların anlamlarını tespitte ve yorumlanmasında dil kurallarının işletilmesi, fetva verirken müsteftinin durumunun kritik edilmesi, yargılama esnasında kuralın olaya uygulanması vb. konularda kritik analitik bir yöntemin kullanıldığı görülmektedir. Analitik yöntem asgari düzeyde bir tutarlılık için gereklidir. Fıkıh sadece analitik yöntemi kullanmamıştır. Bununla birlikte ilgili süreçte birçok yöntemden yararlanmıştır. Bu bildiride kritik analitik yöntemin kullanıldığı öngörülen örnekler üzerinde durulacaktır.