Semantic structure aspects of emotion verbs in Azerbaijan Turkish

Abstract

Mental fiillerin bir alt sınıfı olan duygu fiilleri; zihnin üzüntü, korku, iğrenme, haz, sevgi, şaşkınlık, utanç, öfke gibi bir duygunun ya da duyguların tesirinde olma faaliyetini kısacası “duygulanma” süreçlerini ifade eden fiillerdir. Günümüz dil bilimi çalışmalarında fiillerin, cümlede yönetici konumunda bulunmaları sebebiyle, ait oldukları anlam bilimsel fiil kategorisi içerisinde daha doğru anlaşılabilmesi için anlamları gereği bir arada bulunabilecekleri üyelerin ve bu üyelerin söz konusu fiiller ile semantik ilişkisinin belirlenmesinin bir ön koşul olarak görüldüğü söylenebilir. Bu çalışmanın amacı Azerbaycan Türkçesinde duygu fiillerinin anlam bilimsel yapı görünümlerini sunmaktır. Bu nedenle öncelikle Türkiye’de ve dünyada yapılan dil bilimi çalışmalarında duygu fiilleri ile ilgili oluşturulan kavramsal çerçeve değerlendirilmiş ve ardından durum dil bilgisi ışığında Azerbaycan Türkçesindeki duygu fiillerinin semantik rolleri belirlenmiştir. Deneyimci, içerik ve uyarıcı; duygu fiillerinin anlam bilimsel yapısında bulunan temel semantik roller olarak benimsenmiştir. Azerbaycan Türkçesindeki duygu fiillerinin söz konusu semantik rollerden meydana gelen beş farklı anlam bilimsel yapı sergilediği tespit edilmiştir. Duygu fiillerinin anlam bilimsel özelliklerini betimleyen bu inceleme aynı zamanda Azerbaycan Türkçesindeki duygu fiilleri için yeni bir sınıflandırma niteliği taşımaktadır. Bu araştırmanın fiil sınıflandırma çalışmalarının yanı sıra sözlük bilimi, sözcük bilimi, söz dizimi ve Azerbaycan Türkçesinin öğretimi gibi alanlara da katkıda bulunacağı düşünülmektedir.