Konya Hurufat Defterleri ve Mühteva Analizi (1692 - 1835 Yılları Arası)

Abstract

Hurûfât Defterleri, vakıf müesseselerine günlük tayin ve terfi işlemleri ile ilgili berat içeriklerinin kaydedildiği defterlerdir. Bu defterler harf sırasına göre tutulmuş olup genellikle XVII. yüzyılın sonları ile XIX. Yüzyılın ilk yarısına ait dönemi kapsamaktadır. Defterlerdeki vakıf işlemleri, ilgili kaza adının altına, işlem tarihine göre ve alfabetik sıra ile yazılmıştır. Söz konusu işlemlerin büyük çoğunluğu vakıf kurumlarına yapılan yeni atamalar hakkındadır. Bu atamaların gerekçeleri farklı olup genellikle kadı ve naibin arzı üzerine gerçekleşmiştir. Bunun dışında mütevelli’nin arzı ya da mahalle muhtar heyetinin isteği üzerine gerçekleşen atamalar da bulunmaktadır. Ancak müderris gibi ilim erbabı kişilerin atamalarında Şeyhülislam’ın onayı alındığı anlaşılmaktadır. Hurufat defterlerinin temelinde yapılan çalışmalar şehir tarihi açısından çok önemli veriler sunmaktadır. Bu tür çalışmalar bir şehrin cami, mescit, tekke, zaviye, hangah gibi dini yapıları; medrese, mektep, darü’l-hadis, darü’l-kurra gibi eğitim kurumları; kaza, sancak, nahiye ve köy gibi idari yapılanmasını detaylı bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu yönüyle değerlendirildiğinde hurufat defterleri sözkonusu tutuldukları dönem aralığında şehir tarihi için önemli kaynak grubu durumundadır.