“Öteki” kavramının felsefi temelleri ve madunun konuşması olarak Muhsin Hamid’in Gönülsüz Köktendinci başlıklı romanı

Abstract

Kolonyalist hareket ile kendinden farklı görünen insanlarla karşılaşan Batı, ilkel olarak adlandırdıkları bu gruplara karşı kendi üstünlüklerini güç ile gösterirken, bunu teorik düzlemde de temellendirmişlerdir. Alman idealistlerinden Fichte diyalektik yöntem ile ben’in karşısına ben olmayanı koyarak, ben’in kendisini daha iyi bilebileceğini söyler. Fichte, eylemeyi ön plana çıkararak, eyleyen ben’in üstün konumda olacağını ifade eder. Döneminin kolonyal hareketlerinden haberdar olan Hegel de bu sava yakın bir sav ile ben ile ben olmayan arasında bir üstünlük savaşı olduğunu belirtir. Bu mücadele sonucunda kazanan efendi, kaybeden köle durumuna düşmektedir. Fichte ve Hegel’den sonra gelen düşünürler de benzer görüşlerle, hiyerarşik düzeni kalıcılaştırmışlardır. Öteki konumuna itilenin kendisini ifade etme gücü ve yeteneğinden yoksun bırakıldığını söyleyen Spivak, bu durumun emperyalist sistemin, madunun kendini temsil etmesini de engellediğini vurgular. Batının cezbedici özelliklerinden dolayı Batı veya Amerikan üniversitelerinde eğitim alarak, o ülkelere katkı sağlayan Üçüncü Dünya ülkesi vatandaşları, 11 Eylül saldırılarından sonra farklı gözle görülmeye başlamışlardır. Pakistanlı İngiliz bir yazar olan Mohsin Hamid, potansiyel bir terörist gözüyle görülen bu kişilerden biri olan Cengiz’in hikâyesini otobiyografik özellikler de taşıyan romanı Gönülsüz Köktendinci’de kaleme alır. Romanda Cengiz, gerçek olup olmadığı tartışılabilecek olan bir Amerikalı ile sohbetinde, kendi ülkesini ve halkını anlatmaya çalışır. Geri dönüş tekniğiyle hikâyesini anlatan Cengiz, Amerikalılardan farklı görünen herkesin terörist olmadığını ispatlamaya ve ötekileştirmenin boyutlarını da göstermeye çalışır. Bu çalışmada öncelikle öteki kavramının ağırlıklı olarak Fichte ve Hegel’den hareketle felsefi temelleri ortaya konulacaktır. Çalışma aynı zamanda Öteki kavramını sömürgecilikle ilişkilendirerek Gönülsüz Köktendinci’de ötekileştirilmiş insanların kendilerini ifade etme çabalarını da göstermeyi amaçlamaktadır.