Ehl-i Sünnet Kelâmında Halku’l-îmân Tartışması

Abstract

Bu makalede Kur’an’ın yaratılmış olup olmadığı tartışmasının bir devamı kabul edilen imanın yaratılmışlığı meselesi ele alınmıştır. Makalede problemin ortaya çıkışı, özellikle Ehl-i hadis âlimleri, Eş‘arî ve Mâtürîdî kelâmcılarının konu hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir. Bu problemin merkezinde Allah’ın kendi zatını mü’min olarak isimlendirdiği ve kendisinden başka ilah olmadığına dair şahitlik ettiği ile ilgili beyanı bulunmaktadır. Allah’ın ezeldeki tevhit haberini lafzî bir şahitlik kabul eden Ehl-i hadis, Buhara Hanefîleri ve Eş‘ariyye âlimleri imanı Allah’ın bir sıfatı olarak değerlendirmekte ve Allah’ı “bu birliğini onaylayan ve tasdik eden” anlamında mü’min ve muvahhid kabul etmektedir. Bu yorumu kabul etmeyen Mâtürîdî kelâmcıları ise imanın insanın bir fiili olmasına dikkati çekmektedir. Diğer taraftan Allah’ın kulun kesbi olarak yarattığı ezelî hidâyet ve tevfîk fiilinin iman olarak isimlendirilip isimlendirilemeyeceği ve Allah’a nisbeti söz konusu olunca onlar da kendi içlerinde farklılaşmaktadır.